Quand la justícia francesa mata los occitans... Quand Joan Calàs es estat matat, Voltaire escriviá :
« La matança de Calàs, cometuda dins Tolosa ambe lo glabi de la justícia*, lo 9 de març de 1762, es un dels pus singulars eveniments qu'amerítan l'atencion de nòstra edat e de la posteritat. S'oblida lèu aquesta massa de mòrts que son tombats dins la batalhas sense nombre, sense que perqué es la fatalitat inevitabla de la guèrra, mas perqué los que moríscan per la sòrt de las armas podiá, atanben bailar la mòrt als enemics, e an pas ges cadut sense se defendre. Aquí ont lo dangièr e l'avantatge son similars, l'estonament s'atuda, e la quita pietat s'aflaquís ; mas se un paire de familha inocent es liurat a las mans de l'error, o la passion, o del fanatisme ; se l'accusat a cap defensa que sa vertut : se los arbitres de sa vida an pas cap riscar en lo còltrencar que de s'enganar ; se pòdon matar sense pena per un arrest, alara lo crit public puja, cadun temís per se-meteis, se vei que digun es en securitat per sa vida dabans un tribunal installat per velhar sobte la vida dels ciutadans, e totas las votzes s'amássan per cridar vengença. »
Voltaire, Tractat de la tolerança, debutat en octobre 1762, e acabat e, 1763, imprimit a Ginèbra per la maisson Cramer. Voltaire zo difusèt tre 1763.
* nòta del godilhaire, justícia francesa en tèrra occitana.
« La matança de Calàs, cometuda dins Tolosa ambe lo glabi de la justícia*, lo 9 de març de 1762, es un dels pus singulars eveniments qu'amerítan l'atencion de nòstra edat e de la posteritat. S'oblida lèu aquesta massa de mòrts que son tombats dins la batalhas sense nombre, sense que perqué es la fatalitat inevitabla de la guèrra, mas perqué los que moríscan per la sòrt de las armas podiá, atanben bailar la mòrt als enemics, e an pas ges cadut sense se defendre. Aquí ont lo dangièr e l'avantatge son similars, l'estonament s'atuda, e la quita pietat s'aflaquís ; mas se un paire de familha inocent es liurat a las mans de l'error, o la passion, o del fanatisme ; se l'accusat a cap defensa que sa vertut : se los arbitres de sa vida an pas cap riscar en lo còltrencar que de s'enganar ; se pòdon matar sense pena per un arrest, alara lo crit public puja, cadun temís per se-meteis, se vei que digun es en securitat per sa vida dabans un tribunal installat per velhar sobte la vida dels ciutadans, e totas las votzes s'amássan per cridar vengença. »
Voltaire, Tractat de la tolerança, debutat en octobre 1762, e acabat e, 1763, imprimit a Ginèbra per la maisson Cramer. Voltaire zo difusèt tre 1763.
* nòta del godilhaire, justícia francesa en tèrra occitana.
